Ponad 30 przedstawicieli samorządów polskich i niemieckich, a także stowarzyszeń i instytucji zajmujących się zrównoważona mobilnością i transportem uczestniczyło w dniach 19-21 września br. w warsztatach konsultacyjnych w Essen (Niemcy), zorganizowanych w ramach projektu „Polsko-niemiecka współpraca w zakresie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej”.

Warsztaty odbyły się podczas trwania corocznego Europejskiego Tygodnia Mobilności (16-22.09.2017), wpisując się tym samym w rozmaite działania podejmowane w tym czasie w całej Europie. Essen, położone w sercu Zagłębia Ruhry, w 2017 r. zostało wybrane Europejską Zieloną Stolicą. Miasto od lat konsekwentnie wdraża rozwiązania służące łagodzeniu zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem intermodalności, czyli tworzenia lepszych połączeń między różnymi środkami transportu. Jednym z działań w tym zakresie jest rozwijanie sieci ścieżek rowerowych, realizowane przez Stowarzyszenie Gmin Zagłębia Ruhry, we współpracy z krajem związkowym Nadrenia Północna-Westfalia. Na szczególną uwagę zasługuje stworzenie pierwszej w Niemczech „autostrady rowerowej”. Trasa RS1, przebiegająca przez okolice Zagłębia Ruhry, ma liczyć docelowo 100 kilometrów.

Zanim jednak uczestnicy mogli ją zobaczyć podczas intermodalnej wizyty studyjnej (na którą udali się rowerem, pieszo i środkami transportu publicznego), wzięli udział w zorganizowanej przez adelphi oraz PNEC wspólnej dyskusji z udziałem ekspertów oraz w warsztatach w małych grupach. Rozmowy dotyczyły przede wszystkim sposobów promowania jazdy na rowerze, jako że także w polskich miastach istnieje obecnie coraz większe zapotrzebowanie na bezpieczną i przyjazną dla środowiska infrastrukturę rowerową. To zagadnienie, w obliczu korków ulicznych i problemów ze smogiem w aglomeracjach miejskich, będzie się stawało w nadchodzących latach coraz bardziej istotne. W mniejszych gminach w Polsce wspieranie rozwoju ruchu rowerowego jest często połączone z budową obwodnic i stanowi sprawdzonym sposób na rewitalizowanie centrów miast. Dobre przykłady zaprezentowali Jurgen Lenz z Filderstadt, Bogusław Prokop z UM Białystok i Piotr Sołtysek z UM Bielsko-Biała.

Poza terenami miejskimi o dużej gęstości zabudowy samochody prywatne pozostają najbardziej powszechnym środkiem transportu zarówno w Polsce jak i Niemczech (tam na obszarach o niskiej gęstości zaludnienia blisko 75% wszystkich podróży odbywa się samochodem).

W sesji dla miast i gmin liczących mniej niż 100 tys. mieszkańców Matthias Toups (Zukunftsnetzwerk Mobilität NRW) podkreślił, że najważniejszym wyzwaniem, jakiemu muszą sprostać gminy, jest dostosowanie rozwiązań mobilnych do potrzeb struktury demograficznej, która stopniowo zmienia się i w Niemczech, i w Polsce. Następnie przedstawił przykłady rozwiązań mobilnych sprawdzonych w małych miastach w Niemczech, takich jak stacja mobilności na obszarach wiejskich Altenbeken, aplikacje dla użytkowników transportu publicznego, zadaszone parkingi dla rowerów na dworcach autobusowych, proste rozwiązania ułatwiające carpooling (wykorzystanie samochodu osobowego do transportu zbiorowego), a także przetestowane pomysły takie jak „lekarz na kołach” czy „sklep spożywczy na kołach”, które są szczególnie przydatne z punktu widzenia starszych mieszkańców. Uczestnicy uznali większość zaprezentowanych podejść za możliwą do wdrożenia w swoich gminach, a następnie wspólnie zastanawiali się nad stanem mobilności w odniesieniu do różnych rodzajów przestrzeni w gminie, przeważających zachowań mieszkańców w zakresie mobilności, najbardziej popularnych środków transportu oraz różnych możliwych do zastosowania rozwiązań. Wnioski zostały zapisane na plakatach, podobnie jak konkluzje zebrane podczas analogicznego spotkania przedstawicieli większych miast.

Podczas sesji dla miast liczących więcej niż 100 tys. mieszkańców Dorota Gajda-Kutowińska (Zarząd Dróg i Zieleni, Gdynia) przedstawiła kluczowe elementy procesu opracowania Planu Zrównoważonego Mobilności Miejskiej (SUMP) oraz czynniki decydujące o jego powodzeniu. Podkreśliła znaczenie wykorzystania nowoczesnych technologii, takich jak modelowanie w celu przygotowania konkretnych scenariuszy, a także intensywnej współpracy z interesariuszami. Ustalenie jasnych i możliwych do osiągnięcia celów oraz przygotowanie konkretnego planu szczegółowych działań, kluczowego dla sukcesu SUMP, jest łatwiejsze, gdy plan zostanie opracowany wewnętrznie, przez miasto. Wszyscy uczestnicy zgodzili się, że konieczne jest przyjęcie SUMP przez Radę Miasta, co w przypadku Gdyni miało miejsce w październiku 2016 r.

Krzysztof Serafiński (Wydział Komunikacji i Drogownictwa, Dąbrowa Górnicza) przedstawił natomiast „Koncepcję promowania zielonej mobilności” opracowaną przez miasto w 2012 roku. Celem prowadzonych przez miasto działań jest odciążenie centrum z ruchu samochodowego, przy jednoczesnym poszerzeniu terenów rowerowych i spacerowych. Miasto planuje budowę drogi alternatywnej, poprawę efektywności ruchu autobusowego w sieci aglomeracji, przebudowę linii tramwajowej ze zmianą lokalizacji przystanków, a wzdłuż linii kolejowej utworzenie trzech centrów przesiadkowych (integrujących transport kolejowy, autobusowy, tramwajowy i samochodowy).

Przedstawiciele dużych miast zgodzili się, że korki powodowane powszechnym użyciem prywatnych samochodów są jednym z najpoważniejszych problemów, choć krótkie dystanse mieszkańcy częściej pokonują pieszo lub na rowerze. Dodatkowe rozwiązania dotyczące mobilności, wskazane przez przedstawicieli dużych miast, to zintegrowane systemy biletowe, bilety zniżkowe dla firm, systemy wypożyczania rowerów, zamykanie centrów dla ruchu samochodowego lub podwyższanie cen parkingów w centrach, car-sharing, park&ride oraz tworzeni parkingów dla rowerów.

Uczestnicy warsztatów byli zaskoczeni, jak wiele mogą osiągnąć nawet małe gminy - zarówno w krótko, jak i długoterminowej perspektywie - jeśli rozwiązania w zakresie mobilności są rozsądnie zaplanowane, oficjalnie przyjęte przez Radę Miasta/Gminy, a następnie odpowiednio wdrażane. Wymieniając się doświadczeniami z tego obszaru poszukiwali najbardziej skutecznych i odpowiadających im rozwiązań.

Warsztaty zakończyły się debatą na temat ekologicznych zmian w transporcie oraz roli, jaką pojazdy elektryczne powinny odgrywać w mixie usług transportowych w kontekście krajowych ram prawnych obowiązujących w Polsce i Niemczech. Marcin Korolec (były Minister Środowiska a obecnie kierownik Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych) argumentował, że w Polsce elektromobilność może stanowić źródło przewagi konkurencyjnej, ponieważ jest rosnącą gałęzią biznesu i narzędziem do rozwijania niezależności od paliw kopalnych, zwłaszcza importowanych. Aby nadążyć za rewolucją w transporcie, której inicjatorem są obecnie Chiny (sprzedają dwa razy tyle elektrycznych pojazdów co USA, w tym 100 tys. autobusów), Europa potrzebuje zestawu przepisów wprowadzonych na poziomie instytucjonalnym. Omówił także warunki niezbędne do rozwoju elektromobilności w Polsce.

Natomiast Anne Klein-Hitpaß (z Agora Verkehrswende) wskazała na potrzebę szerszej zmiany transformacyjnej. Zwróciła uwagę na fakt, że wokresie ostatnich 25 lat sektor transportu nie przyczynił się do całkowitego zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Oboje mówcy zgodzili się, że promowanie e-mobilności jest częścią decyzji strategicznej dla przemysłu krajowego. Jednakże pani Klein-Hitpaß podkreśliła, że należy ograniczyć ogólny ruch, aby stworzyć cenną przestrzeń publiczną. Korzystanie z e-samochodów ma pozytywny wpływ na emisję gazów cieplarnianych i zanieczyszczenie powietrza, ale nie na problemy z zatorami. Kompleksowe wdrażanie dekarbonizacji, digitalizacji i „deprywatyzacji” (w sensie wspólnej mobilności) otwiera dla transportu miejskiego nowe możliwości.

Centralna część dyskusji  dotyczyła produkcji energii, która ma wpływ na neutralność e-mobilności dla klimatu. W zależności od tego, gdzie zostanie położony akcent (np. na ochronę klimatu lub wyłącznie na jakość powietrza), różne rozwiązania mogą zostać wybrane zarówno przez krajowe, jak i lokalne rządy.

Podczas warsztatów, równolegle z sesją dotyczącą roli mobilności w zrównoważonym planowaniu urbanistycznym, przedstawiciele czterech partnerstw niskoemisyjnych wspieranych w ramach tego projektu (Ciechanowiec-Rosbach, Kościerzyna- Colbe, Szczytno-Herten i Sztum-Ritterhude) mieli okazję nadal pracować nad wspólnymi projektami. Opracowali w formie plakatów a następnie zaprezentowali wszystkim uczestnikom informacje swoich planów projektowych z zakresu działań edukacyjnych, tworzenia infrastruktury rowerowej, a także modelowej termomodernizacji budynków prywatnych.

Prezentacje

1. Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Gdyni , Dorota Gajda-Kutowińska, Samodzielny Referat Projektów Unijnych i Zarządzania Mobilnością, Zarząd Dróg i Zieleni w Gdyni
2. W jaki sposób można podnieść świadomość w zakresie istniejących środków transportu publicznego? Jak zwiększyć jego atrakcyjność i intermodalność? , Jan Jakiel Naczelnik Działu Strategii i Rozwoju, Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie,
3. Mobilność a zrównoważone planowanie urbanistyczne , Joanna Wis-Bielewicz, kierownik projektu, adelphi
4. System Bezobsługowych Wypożyczalni Rowerowych w Bielsku-Białej BBbike , Piotr Sołtysek, Pełnomocnik Prezydenta Miasta ds. Zarządzania Energią, Urząd Miejski w Bielsku-Białej
5. Rozwój Zrównoważonego Transportu Miejskiego w Bielsku-Białej , Szymon Oleksiuk, Zastępca Dyrektora ds. Transportu, Miejski Zarząd Dróg w Bielsku-Białej
6. Promocja systemu roweru publicznego – na przykładzie polityki transportowej miasta Białystok i projektu Białostockiej Komunikacji Rowerowej BiKeR , Bogusław Prokop, Dyrektor Zarządu Białostockiej Komunikacji Miejskiej, Urząd Miejski w Białymstoku
7. Przykłady promowania kultury rowerowej, Jürgen Lenz, pełnomocnik do spraw komunikacji rowerowej miasta Filderstadt w Badenii-Wirtembergii, NVBW
8. Zalety bliskiej mobilności. Jak można strategicznie wykorzystać jej potencjał?, Sebastian Lenz, ekspert reprezentujący Nahverkehrsgesellschaft Badenii-Wirtembergii, NVBW
9. Rozwój infrastruktury rowerowej w mniejszych gminach, Sebastian Lenz, ekspert reprezentujący Nahverkehrsgesellschaft Badenii-Wirtembergii, NVBW
10. Transformacja systemu transportowego, która zagwarantuje mobilność w miastach przyszłości, Anne Klein Hitpaß, koordynatorka projektu „Miejska mobilność”, Agora Verkehrswende