Zarządzanie energią w mieście - dobre praktyki 

Wdrażanie nowoczesnych rozwiązań w zakresie zarządzania energią niesie ze sobą wiele korzyści, w tym znaczną redukcję jej zużycia, co wpływa na obniżenie kosztów operacyjnych zarządzania obiektami i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Dodatkowo, poprawia komfort użytkowania budynków oraz przestrzeni miejskich, co przyczynia się do wzrostu atrakcyjności miasta dla nowych mieszkańców i inwestorów.

Celem publikacji jest dostarczenie praktycznych informacji i inspiracji dla samorządów, przedsiębiorstw oraz innych interesariuszy, którzy są zainteresowani wdrażaniem energooszczędnych rozwiązań w obiektach. Broszura skupia się na prezentacji zrealizowanych projektów i technologii poprawiających efektywność energetyczną oraz zarządzanie energią na przykładach niemieckich i polskich, poznanych podczas działań realizowanych w projekcie DUET.

Poradnik powstał w ramach projektu DUET, którego zadaniem jest wspieranie zrównoważonego rozwoju miast poprzez rozwój inteligentnych systemów zarządzania energią oraz narzędzi opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych.

Budowanie potencjału administracji publicznej w celu sprostania wyzwaniom związanym z renowacją jej zasobów budowlanych

Podręcznik CaPABle definuje wspólne wyzwania i kluczowe potrzeby kompetencyjne w zakresie renowacji budynków publicznych oraz prezentuje dobre praktyki zidentyfikowane w krajach konsorcjum (Włochy, Grecja, Polska, Słowenia) na różnych poziomach: centralnym, regionalnym, miejskim, ze szczególnym uwzględnieniem aktualnych w czasie jego tworzenia ram prawnych i dostępnych szkoleń w krajach partnerskich, a także mechanizmów, narzędzi i instrumentów wsparcia finansowego i technicznego.

Ponadto formułuje kluczowe wnioski i zalecenia dotyczące opracowania materiałów szkoleniowych dla programu budowania kompetencji CaPABle.

• Podręcznik kompetencji CaPABle
• Przegląd strategii dot. renowacji budynków publicznych i wyzwań stojących przed administracją publiczną
• Zbiór dobrych praktyk i studiów przypadku dot. renowacji budynków publicznych
• Aneks w j.angielskim, zawierający m.in. opisy wybranych polityk i strategii, związanych z renowacją budynków publicznych, dobrych praktyk oraz rekomendacje interesariuszy z krajów partnerskich projektu: Włoch, Grecji i Słowenii

Angielska wersja poradnika CaPABle: Building Capacity of Public Authorities towards meeting Public Building stock Renovation challenges

Energia na miarę: Wskazówki, jak mądrze korzystać z energii i chronić swój domowy budżet

Oszczędzanie energii nie musi być trudne i kosztowne! Nie musisz również zmniejszać swojego komfortu życia, a wręcz przeciwnie, możesz go nawet poprawić. Czasem wystarczy odrobinę zmienić swoje przyzwyczajenia. Pomoże Ci w tym ta broszura, w której przedstawiono kilka łatwych do zastosowania, energooszczędnych wskazówek.

Broszura została opracowana i wydana w ramach międzynarodowego projektu EnergyMeasures, mającego na celu zapewnienie indywidualnego doradztwa energetycznego gospodarstwom domowym. Projekt ten finansowany jest z programu Horyzont 2020, największego programu finansowania badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej, w ramach umowy grantu nr 894759.

Poradnik „Zintegrowane planowanie – działania na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich”

Najnowsza publikacja autorstwa naszego Stowarzyszenia pt. „Zintegrowane planowanie – działania na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich” jest wynikiem wymiany doświadczeń w ramach projektu MULTIPLY oraz podsumowaniem najciekawszych i wartych przedstawienia dobrych praktyk z miast w niego zaangażowanych. W projekcie uczestniczyło 38 europejskich miast, wśród których znalazły się polskie miejscowości, tj. Bydgoszcz, Piastów, Sztum – jako miasta prekursorzy, a także Grodzisk Mazowiecki, Mińsk Mazowiecki, Ostrołęka oraz Siemianowice Śląskie – jako miasta zaangażowane.

Przedstawione w poradniku przykłady dotyczą różnych zagadnień, począwszy od planowania i finansowania działań, po komunikację z mieszkańcami. Można tu znaleźć liczne wskazówki pomagające w podejmowaniu wyzwań i wdrażaniu zmian.

Zestaw narzędzi The Cities Energy Saving Sprint: Jakie nadzwyczajne oszczędności energii można osiągnąć w mieście?

Poza działaniami w zakresie wystarczalności, efektywności i transformacji energetycznej prowadzonymi przez samorządy lokalne i regionalne istnieje wiele prostych środków, które można bezpośrednio podjąć na szczeblu lokalnym, aby zacząć oszczędzać energię. Wiążą się one tylko z minimalnymi kosztami lub nie ma konieczności ponoszenia w związku z nimi żadnych kosztów. W niniejszym zestawie narzędzi zawarto niepełny wykaz środków, które samorządy mogą podjąć w celu oszczędzania energii i zmniejszenia popytu na paliwa kopalne.

„Sprint do oszczędności energetycznych w miastach” to wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej, Porozumienia Burmistrzów i Europejskiego Komitetu Regionów, której celem jest zachęcenie miast do działania w celu szybkiego ograniczenia zużycia energii.

Challenge: Zmiana klimatu — komiks BEACON

Komiks Challenge: Zmiana klimatu powstał w ramach ponad trzyletniej współpracy w projekcie BEACON,  finansowanym przez EUKI ( Europejską inicjatywę na rzecz ochrony klimatu), który połączył 7 państw Unii Europejskiej w celu promocji działań na rzecz ochrony klimatu oraz ułatwienia wymiany doświadczeń pomiędzy rządami, samorządami i szkołami.

Publikacja stworzona została przez portugalskich artystów Bruno Pinto, Quico Nogueirę oraz Nuno Duarte na podstawie prawdziwych historii, ukazujących skutki zmiany klimatu w państwach biorących udział w projekcie. Opowiada on historię podróży po Europie rodzeństwa Sofii i Gabriela. Wspólne i bezpośrednie doświadczenia pomagają im zrozumieć, że skutki zmiany klimatu są złożone i rzeczywiste, ale jednostki, społeczności i miasta mogą mieć duży wpływ na ich łagodzenie i przystosowanie się do nich. Sofia, która podczas podróży poszukuje pomysłów do tworzonej przez siebie gry poruszającej problem zmiany klimatu, dochodzi do wniosku, że jej dzieło musi opierać się nie na rywalizacji, ale na współpracy, ponieważ zmiany klimatyczne są wyzwaniem dla każdego z nas i tylko razem jesteśmy w stanie sobie z nimi poradzić.

Komiks ma za zadanie zachęcić czytelników do zapoznania się z sytuacją panującą w innych regionach Europy oraz z działaniami na rzecz klimatu, a tym samym przyczynić się do przyspieszenia transformacji w kierunku neutralności klimatycznej na świecie.

ZRÓWNOWAŻONA MOBILNOŚĆ W DRODZE DO SZKOŁY – przykładowe projekty z Niemiec i Czech

Postępująca zmiana klimatu wymaga, abyśmy zmienili nasze nawyki w zakresie mobilności, przestawiając się na chodzenie piechotą, jazdę na rowerze oraz korzystanie z transportu zbiorowego i pojazdów z alternatywnym napędem, takim jak silniki hybrydowe lub elektryczne. To wyzwanie dotyczy także dzieci i młodzieży. Istnieje wiele sposobów, aby umożliwić im samodzielne dotarcie do szkoły - bezpiecznie i bez korzystania z rodzica w roli „szofera”. Dzięki temu młodzi ludzie uczą się odpowiedzialności, rozwijają świadomość siebie i środowiska oraz przyczyniają się do ograniczenia emisji.

Niniejsza broszura, opracowana przez miasta partnerskie Pirna (Niemcy) i Písek (Czechy), uczestniczące w projekcie BEACON, została pomyślana jako pomoc dla samorządów, szkół, nauczycieli, rodziców i uczniów. Obejmuje zbiór konkretnych przykładów i inspiracji, które ilustrują, jak dzieci i nastolatki mogą bezpiecznie i w zrównoważony sposób pokonywać drogę do szkoły.

Systemowe rozwiązania wspierające rozwój zielonych dachów w polskich i niemieckich miastach

Broszura „Systemowe rozwiązania wspierające rozwój zielonych dachów w polskich i niemieckich miastach” stanowi podsumowanie doświadczeń i materiałów zebranych w ramach projektu GRAD. Prezentuje ona wachlarz narzędzi, jakimi dysponują samorządy lokalne, aby promować zielone dachy, zwiększać wiedzę na ich temat, zachęcać inwestorów do ich zakładania, a także wspierać ich w procesie projektowania, budowania i pielęgnacji zielonego dachu.

W broszurze szczegółowo omówiono rolę zielonych dachów jako narzędzia adaptacji obszarów zurbanizowanych do zmiany klimatu, dając argumenty mogące wesprzeć uruchomienie lokalnych programów wsparcia, a także zaprezentowano dobre praktyki w obszarze rozwoju zielonych dachów w mieście z Niemiec (Hamburg, Hanower, Monachium, Stuttgart) oraz z Polski (Bielsko- Biała, Bydgoszcz, Gdynia, Kalisz, Kraków, Lublin, Warszawa, Wrocław).

Mamy nadzieję, że materiały i informacje zawarte w tej publikacji zachęcą Państwa do wspierania rozwoju zielonych dachów i żyjących ścian w waszych miastach, a także budowania świadomości w zakresie ich roli w ochronie klimatu i adaptacji do jego zmian.

ZESTAW MATERIAŁÓW NA WARSZTATY WIZYJNE INSPIRUJĄCA WSPÓŁPRACA NA RZECZ NEUTRALNOŚCI KLIMATYCZNEJ

Warsztaty wizyjne i niniejszy zestaw materiałów z opisem odpowiednich metod opracowano w ramach projektu Integracja europejskich i lokalnych działań na rzecz ochrony klimatu – Bridging European and Local ClimateAction (BEACON).

Idea warsztatów wizyjnych polega na zebraniu przedstawicieli i przedstawicielek różnych grup (szeroko pojętego społeczeństwa, urzędu gminy, szkół) w ich lokalnym kontekście, aby przybliżyć im koncepcję neutralności klimatycznej i opracować wspólną wizję przyszłości neutralnej dla klimatu. Inkluzyjny format ma umożliwić spotkanie osób z różnych środowisk i uświadomić im, jak realizację celów związanych z polityką klimatyczną można przenieść ze szczebla krajowego i unijnego na szczebel lokalny i własne, bezpośrednie otoczenie. Istotą warsztatów wizyjnych jest więc zaproszenie uczestniczek i uczestników do stworzenia wizji przyszłości neutralnej dla klimatu, w której sami chcieliby żyć. Interaktywny format warsztatów umożliwia prowadzącym nakierowanie uczestników i uczestniczek – z wykorzystaniem różnych metod i materiałów, które można ze sobą łączyć według indywidualnych preferencji – na opracowanie innowacyjnych wizji neutralności klimatycznej, które są osadzone w lokalnym kontekście. 

Ochrona klimatu mimo ograniczeń budżetowych 
- Podręcznik dla samorządów

Rola miast w ochronie klimatu i ich aktywność wzrasta z roku na rok. Jako ogólnopolska sieć miast i gmin będących liderami zrównoważonego rozwoju obserwujemy wysiłki samorządów podejmowane na rzecz zrównoważonego rozwoju, transformacji energetycznej i ochrony klimatu. Jednak budżety gmin są ograniczone, a poziom wydatków wynikających z powierzonych im zadań coraz wyższy, dlatego realizacja wielu inwestycji w poprawę efektywności energetycznej, jakości powietrza lub odnawialnych źródeł energii jest uzależniona od możliwości uzyskania wsparcia finansowego lub wykorzystania nowych instrumentów i narzędzi finansowania.

W podręczniku „Ochrona klimatu mimo ograniczeń budżetowych” zrealizowanym w ramach projektu BEACON przedstawiamy przykłady udanych działań zrealizowanych w Niemczech i w Polsce, wyjaśniamy, jak można weryfikować lokalne projekty z zakresu ochrony klimatu pod kątem ich opłacalności, jak mogą przyczynić się one do odciążenia budżetu oraz w jaki sposób można je zrealizować nawet dysponując niewielkimi funduszami.

Projekt EYES: Poradnik dla gmin chcących zwiększyć zaangażowanie młodych mieszkańców w kształtowanie i realizację lokalnej polityki klimatyczno-energetycznej

Głównym celem niniejszej publikacji jest przedstawienie metodologii projektu EYES, wspierającej rozwój kompetencji społecznych i obywatelskich młodych osób poprzez zwiększenie ich zaangażowania w lokalne sprawy. Przewidziane w ramach projektu działania nie tylko miały podnieść poziom partycypacji publicznej młodych osób, ale i pomóc wzbogacić lokalne plany i strategie o perspektywę młodego pokolenia. Poradnik ma ułatwić podjęcie podobnych działań w innych miastach i gminach w Europie, jak również podsumowuje najważniejsze rezultaty i wnioski z realizacji projektu w miastach pilotażowych. Zawarte w poradniku wnioski i rekomendacje dotyczą m.in. budowania wiedzy, kształtowania umiejętności i postaw młodych ludzi, komunikacji z nimi oraz tworzenia przestrzeni do dialogu, która będzie wyzwalała ich kreatywność oraz umożliwiała wyrażanie swoich obaw, opinii i pomysłów. Przedstawiono kilka propozycji stałych platform i mechanizmów angażujących młodych mieszkańców w lokalne działania na rzecz ochrony klimatu i adaptacji do już obserwowanych lokalnie efektów zmiany klimatu.

Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych na terenach zurbanizowanych
- Poradnik dla gmin

Poradnik ma na celu zwiększenie świadomości lokalnych decydentów i mieszkańców w zakresie potrzeby racjonalnego gospodarowania wodą. Ponad 60% ludności Polski zamieszkuje miasta, w których coraz większe powierzchnie zabudowy są pokryte przez materiały nieprzepuszczalne, a decydenci zmagają się z zaburzeniem naturalnego obiegu wody i koniecznością zaspokojenia wszystkich potrzeb ludności i gospodarki w okresach zagrożenia suszą oraz zapobiegania podtopieniom i powodziom w okresie nawalnych opadów. Z tych względów istnieje potrzeba wdrażania systemu zarządzania zasobami wodnymi, a w realizacji tych zadań może pomóc wskaźnik śladu wodnego, któremu poświęcony jest niniejszy poradnik. Bez aktywnego zaangażowania samorządów lokalnych oraz mieszkańców miast nie jest możliwa ochrona zasobów wodnych i łagodzenie zmian klimatu przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju gospodarczego i wyższej jakości życia obywateli. Chcąc zainspirować władze lokalne do realizacji nowatorskich na polskim gruncie przedsięwzięć, oddajemy do Państwa rąk tę publikację.

Poradnik został opracowany z inicjatywy Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cités”, lidera projektu pt. „Ślad wodny jako narzędzie edukacji, integracji oraz podejmowania inicjatyw na rzecz ochrony zasobów wodnych w miastach”, finansowanego przez NFOŚiGW w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020. 

Ścieżka renowacji energetycznej budynków (ŚREB)

Ścieżka renowacji energetycznej budynków (ŚREB) jest poradnikiem, który ma pozytywnie wpłynąć na strategiczne decyzje podejmowane przez lokalnych decydentów odpowiedzialnych za planowanie i nadzorowanie renowacji energetycznej budynków użyteczności publicznej, a także działania pracowników lokalnej administracji w nią zaangażowanych. Poradnik ten został opracowany w ramach projektu REBUS finansowanego z programu Interreg Europa.

Projekt REBUS wspiera samorządy lokalne w planowaniu, realizacji oraz monitorowaniu prac renowacyjnych prowadzonych w budynkach użyteczności publicznej, a także podnoszeniu kompetencji i angażowaniu kluczowych dla tych działań interesariuszy. Na podstawie zgromadzonych w okresie realizacji projektu doświadczeń i dobrych praktyk, opracowana została wzorcowa ścieżka renowacji energetycznej budynków (ŚREB), którą można zastosować do wszystkich projektów renowacyjnych i która ma pomóc w pokonaniu najbardziej typowych wyzwań napotykanych w procesie renowacji. 

CE51 TOGETHER - MATERIAŁY SZKOLENIOWE NT. EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
- Aspekty techniczne

Materiały szkoleniowe zebrane w publikacji zostały opracowane w ramach projektu TOGETHER (pełna nazwa: Razem w drodze do efektywności poprzez ograniczenie zużycia energii), współfinansowanego z programu Interreg CENTRAL EUROPE, który wspiera współpracę międzynarodową podejmowaną w odpowiedzi na wspólne wyzwania, przed jakimi stoi Europa Środkowa. Projekt, realizowany od czerwca 2016 r. do maja 2019 r., miał na celu promocję koncepcji zintegrowanego zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej poprzez wdrożenie wybranych rozwiązań technicznych, finansowych, organizacyjnych i z zakresu zmiany zachowań w 85 budynkach pilotażowych z różnych krajów UE. Zawarte w nim materiały szkoleniowe koncentrują się na aspektach technicznych związanych z szeroko rozumianym tematem efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej. Omówione zostały różnego rodzaju środki oszczędności energii, które można wdrożyć w budynkach (modernizacja powłok zewnętrznych i instalacji wewnętrznych, instalacja OZE, zakup energooszczędnego wyposażenia, efektywne korzystanie i odpowiednia konserwacja istniejącego wyposażenia), a także wskazano, jak integrować różne typy rozwiązań i wybrać optymalny scenariusz poprawy efektywności energetycznej. Dopełnieniem publikacji są pozostałe dwie pozycje wchodzące w skład zestawu szkoleniowego — dotyczące odpowiednio aspektów finansowych i związanych z zarządzaniem energią (analiza danych, zmiana zachowań).

CE51 TOGETHER - MATERIAŁY SZKOLENIOWE NT. EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
- Aspekty analityczne i behawioralne

Materiały szkoleniowe zebrane w niniejszej publikacji zostały opracowane w ramach projektu TOGETHER (pełna nazwa: Razem w drodze do efektywności poprzez ograniczenie zużycia energii), współfinansowanego z programu Interreg CENTRAL EUROPE, który wspiera współpracę międzynarodową podejmowaną w odpowiedzi na wspólne wyzwania, przed jakimi stoi Europa Środkowa. Projekt, realizowany od czerwca 2016 r. do maja 2019 r., miał na celu promocję koncepcji zintegrowanego zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej poprzez wdrożenie wybranych rozwiązań technicznych, finansowych, organizacyjnych i z zakresu zmiany zachowań w 85 budynkach pilotażowych z różnych krajów UE. Zawarte w nim materiały szkoleniowe koncentrują się na aspektach analitycznych i behawioralnych związanych z szeroko rozumianym tematem efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej. Odpowiednia analiza danych i współpraca z użytkownikami budynku umożliwia świadome zarządzanie popytem na energię (ang. demand side management — DSM), a co za tym idzie ograniczenie jej zużycia bez ponoszenia większych kosztów inwestycyjnych. Dopełnieniem niniejszej publikacji są pozostałe dwie pozycje wchodzące w skład zestawu szkoleniowego — dotyczące odpowiednio aspektów technicznych i finansowych. 

CE51 TOGETHER - MATERIAŁY SZKOLENIOWE NT. EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
- Aspekty finansowe

Materiały szkoleniowe zebrane w publikacji zostały opracowane w ramach projektu TOGETHER (pełna nazwa: Razem w drodze do efektywności poprzez ograniczenie zużycia energii), współfinansowanego z programu Interreg CENTRAL EUROPE, który wspiera współpracę międzynarodową podejmowaną w odpowiedzi na wspólne wyzwania, przed jakimi stoi Europa Środkowa. Projekt, realizowany od czerwca 2016 r. do maja 2019 r., miał na celu promocję koncepcji zintegrowanego zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej poprzez wdrożenie wybranych rozwiązań technicznych, finansowych, organizacyjnych i z zakresu zmiany zachowań w 85 budynkach pilotażowych z różnych krajów UE. Zawarte w nim materiały szkoleniowe koncentrują się na aspektach finansowych związanych z szeroko rozumianym tematem efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej. Omówione zostały m.in. dostępne programy i mechanizmy finansowania działań, najważniejsze elementy dokumentacji projektowej oraz wskaźniki służące ocenie ekonomicznej i finansowej planowanej inwestycji. Przedstawiono też wytyczne dotyczące wyboru optymalnego modelu finansowania projektu oraz pozyskiwania inwestorów i współpracy z nimi. Dopełnieniem publikacji są pozostałe dwie pozycje wchodzące w skład zestawu szkoleniowego — dotyczące odpowiednio aspektów technicznych i związanych z zarządzaniem energią (analiza danych, zmiana zachowań).

Porozumienie Burmistrzów na rzecz klimatu i energii.

Porozumienie Burmistrzów to oddolna inicjatywa miast i gmin z całej Europy, które zdecydowały się wesprzeć realizację polityki klimatyczno-energetycznej UE poprzez realizację jej postulatów na swoim terenie, a także wzajemnie wspierać się w tych wysiłkach. Początkowo, w latach 2008-2015, sygnatariusze Porozumienia realizowali cel ograniczenia lokalnych emisji CO2 o 20% do 2020 r., a teraz w odpowiedzi na nowe wyzwania, przed jakimi staje Europa i świat, przyjmują jeszcze ambitniejsze cele i patrzą na problem szerzej, uwzględniając w swoich strategiach komponent adaptacji do zmian klimatu.

Jak przystąpić do Porozumienia Burmistrzów?, jakie zadania stoją przed sygnatariuszami Porozumienia?, jakie są korzyści z udziału w Porozumieniu Burmistrzów i posiadania planu SECAP?, jakiego wsparcia mogą oczekiwać sygnatariusze Porozumienia Burmistrzów? - na te i inne podobne im pytania dotyczące Porozumienia Burmistrzów znajdą Państwo odpowiedzi w niniejszej publikacji. 

Polsko-norweska współpraca dla poszanowania energii i ochrony klimatu. Inspiracje, korzyści i potencjał rozwoju.

Miasta i gminy odgrywają kluczową rolę w budowaniu gospodarki niskoemisyjnej, opartej na wykorzystaniu lokalnych, odnawialnych źródeł energii, efektywnym gospodarowaniu zasobami oraz promowaniu nowych wzorców konsumpcji. Aby gminy mogły z powodzeniem działać w tym zakresie, ważne jest umożliwienie im efektywnej współpracy i wymiany doświadczeń oraz dostępu do inspirujących dobrych praktyk. Źródłem inspiracji dla polskich samorządów mogą być działania podejmowane przez norweskie gminy i współpracujące z nimi organizacje. Norwegowie cieszą się opinią światowego lidera w realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju i od wielu już lat wdrażają ambitne i często innowacyjne rozwiązania w obszarze wykorzystania OZE, zrównoważonego transportu, modernizacji energetycznej budynków czy rewitalizacji całych dzielnic miejskich z uwzględnieniem kryteriów społecznych i środowiskowych.

Celem projektu parasolowego pn. „Polsko-norweska platforma współpracy dla poszanowania energii i klimatu”, realizowanego wspólnie przez Związek Miast Polskich, Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités” oraz Norweski Związek Władz Lokalnych i Regionalnych było stworzenia efektywnych ram i narzędzi współpracy bilateralnej pomiędzy polskimi i norweskimi samorządami lokalnymi, a efekty ich działań zaprezentowano w niniejszym raporcie. Przedstawiono tu m.in. wyniki diagnozy aktualnej sytuacji polskich i norweskich samorządów w obszarze efektywności energetycznej i wykorzystania OZE, funkcjonowanie Polsko-Norweskiej Platformy Współpracy oraz 10 projektów innowacyjnych realizowanych przez Bielsko-Białą, Bydgoszcz, Lublin, Milanówek, Pałecznicę, Płońsk, Raciechowice, Rumię, Sopot i Sztum przy współpracy z partnerami z Norwegii.

Diagnoza sytuacji polskich JST w obszarze efektywności energetycznej i wykorzystania OZE

Celem niniejszej diagnozy, sporządzonej w ramach projektu „Polsko-norweska platforma współpracy dla poszanowania energii i klimatu”, jest rozpoznanie i opisanie aktualnej sytuacji polskich samorządów lokalnych w obszarze efektywności energetycznej i wykorzystania OZE. Analiza ta pozwoli odpowiedzieć m.in. na pytania: jaki jest poziom świadomości energetycznej polskich miast i gmin?, jak obecnie wygląda gospodarowanie energią na poziomie lokalnym?, jakie są najważniejsze bariery i wyzwania stojące przed miastami i gminami dążącymi do realizacji swoich celów energetycznych?, jakie są czynniki wspierające miasta i gminy w realizacji ich celów energetycznych?, jakie są najważniejsze potrzeby miast i gmin w zakresie poprawy efektywności energetycznej i wykorzystania OZE?. Diagnoza, uzupełniona o analogiczną analizę sporządzoną dla miast norweskich, pomoże określić potencjał współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego z obu krajów, a także zastanowić się, które norweskie praktyki i rozwiązania można by przenieść na polski grunt. Diagnoza została przygotowana w oparciu o wyniki prac samorządowej Grupy Wymiany Doświadczeń  powołanej w ramach projektu, wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w ramach projektu w pierwszej połowie 2016 roku wśród polskich jednostek samorządów terytorialnych, dane pochodzące z internetowego Systemu Analiz Samorządowych ZMP oraz analizę dostępnych materiałów zewnętrznych. 

Diagnoza sytuacji norweskich samorządów lokalnych w obszarze efektywności energetycznej i wykorzystania OZE

Niniejszy dokument podsumowuje fakty dotyczące wytwarzania i wykorzystania energii w Norweskich gminach, a także związanych z tym emisji gazów cieplarnianych oraz podejmowanych działań mających te emisje zmniejszyć. Omówiono także uwarunkowania prawne i ekonomiczne wpływające na proces planowania energetycznego i zarządzania energią na poziomie lokalnym, w tym dostępne źródła finansowania, wytyczne i dane. Większość norweskich gmin opracowała już i przedłożyła lokalne Plany działań w obszarze klimatu i energii. Doświadczenia z tym związane również zostały uwzględnione w dokumencie, w którym przedstawiono także czynniki wspierające oraz bariery utrudniające uzyskanie założonych w nich celów. Dokument powstał w efekcie szczegółowej analizy aktualnej sytuacji norweskich samorządów lokalnych w obszarze efektywności energetycznej i wykorzystania OZE, która była jednym z zadań realizowanych w ramach projektu parasolowego pn. „Polsko-norweska platforma współpracy dla poszanowania energii i klimatu”. Analiza ta pozwala odpowiedzieć m.in. na pytanie o: poziom świadomości energetycznej norweskich gmin; stan zarządzania energią w gminach, a także opracowania i wdrażania lokalnych strategii w obszarze ochrony klimatu i poszanowania energii; najważniejsze bariery i wyzwania napotykane przez gminy dążące do realizacji założonych celów klimatyczno-energetycznych; najważniejsze czynniki wspierające efektywne wykorzystanie energii oraz korzystanie z jej odnawialnych źródeł; potrzeby norweskich gmin w zakresie zrównoważonego planowania energetycznego i zarządzania energią; norweskie doświadczenia i dobre praktyki, które mogłyby potencjalnie zostać przeniesione na polski grunt.

ISO 50001 i zrównoważone planowanie energetyczne

Partnerzy projektu pn. ,,Wspieranie samorządów lokalnych w opracowaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii i ich integracji z Systemami Zarządzania Energią wg normy ISO 50001 (50000 and 1SEAPs)" reprezentujący 8 różnych państw UE pomogli ponad 40 miastom i gminom (a także ich zrzeszeniom) w opracowaniu i rozpoczęciu wdrażania lokalnych Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) zintegrowanych z systemami zarządzania energią zgodnymi z normą ISO 50001. Osiągnięto to angażując w prace nad budową SZE przedstawicieli różnych szczebli lokalnej administracji oraz włączając w proces opracowania planu SEAP mieszkańców i lokalnych interesariuszy. Efekt synergii powstały w wyniku integracji obu podejść przyniósł gminom pilotażowym liczne korzyści. Doświadczenie nauczyło uczestników projektu, że samorządy lokalne często mają trudności z regularnym monitorowaniem różnych aspektów energetycznych związanych z ich funkcjonowaniem, a temu właśnie celowi służy wprowadzenie SZE. Korzyści z jego wdrożenia obejmują usprawnienie i usystematyzowanie gromadzenia danych na temat zużycia energii oraz włączenie elementów polityki energetycznej do codziennego zarządzania gminą, w tym do podejmowanych decyzji i działań. Bazując na doświadczeniach ostatnich trzech lat i wyciągniętych z nich wnioskach, opracowano i zaktualizowano kilka użytecznych narzędzi, które mogą pomóc samorządom lokalnym w efektywniejszym zarządzaniu energią. Wśród nich znajduje się  ten poradnik dotyczący wdrażania metodologii 50000&1 SEAPs (aktualizacja pierwszych wytycznych opracowanych w ramach projektu Energy for Mayors), który pozwala lepiej zrozumieć proces integracji planu SEAP z SZE.

Poradnik dla gmin i współpracujących z nimi organizacji

Komisja Europejska w 2008 roku opracowała tzw. „Pakiet klimatyczno-energetyczny”, który wyznacza trzy główne cele do osiągnięcia do 2020 roku: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii do 20%. Ważną rolę w realizacji ww. celów odgrywają samorządy lokalne. Najbardziej ambitne spośród nich zawiązały inicjatywę pn. Porozumienie Burmistrzów – oddolny europejski ruch skupiający władze lokalne i regionalne zaangażowane w walkę ze zmianami klimatu. Bazuje on na dobrowolnym zobowiązaniu sygnatariuszy do przekroczenia na swoim terenie celu redukcji emisji CO o 20% do 2020 roku poprzez podniesienie efektywności energetycznej oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Sygnatariuszy Porozumienia wspierają instytucje zwane Koordynatorami Porozumienia (KP) i Organizacjami Wspierającymi Porozumienie (OWP), które udzielają im pomocy technicznej i finansowej, w tym pomocy w udanym opracowaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) i pokonaniu związanych z tym barier. Sygnatariuszy Porozumienia i ich partnerów wspiera również projekt MAYORS in ACTION, który pomaga im pójść o krok dalej i rozpocząć wdrażanie działań przewidzianych w planach, w tym poprzez pokazanie, jak istniejące narzędzia i doświadczenia można zastosować w lokalnych warunkach, a także poprzez wspieranie współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy miastami i gminami, realizującymi proenergetyczne inicjatywy. Niniejszy poradnik zawiera kompendium metod i narzędzi, które miasta i gminy stosują podczas wdrażania opracowanych i przyjętych przez siebie Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP). Zostały one podzielone na 14 kategorii tematycznych, odpowiadających najbardziej typowym rodzajom działań przewidzianych w lokalnych planach. Dla każdego rodzaju działania przedstawiono najważniejsze metody, narzędzia i etapy realizacji, a także listę kluczowych interesariuszy i źródeł finansowania. Omówiono również wyzwania i bariery, jakie mogą się pojawić na etapie wdrażania działań oraz wskazano, w jaki sposób można je pokonać. Przedstawione wskazówki i porady zostały zilustrowane krótkimi opisami studiów przypadku. 

Raport końcowy podsumowujący najważniejsze rezultaty projektu 50000&1 SEAP

Partnerzy projektu projektu pn. ,,Wspieranie samorządów lokalnych w opracowaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii i ich integracji z Systemami Zarządzania Energią wg normy ISO 50001 (50000 and 1SEAPs)" reprezentujący 8 różnych państw UE pomogli ponad 40 miastom i gminom (a także ich zrzeszeniom) w opracowaniu i rozpoczęciu wdrażania lokalnych Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) zintegrowanych z systemami zarządzania energią zgodnymi z normą ISO 50001. Osiągnięto to angażując w prace nad budową SZE przedstawicieli różnych szczebli lokalnej administracji oraz włączając w proces opracowania planu SEAP mieszkańców i lokalnych interesariuszy. Efekt synergii powstały w wyniku integracji obu podejść przyniósł gminom pilotażowym liczne korzyści. Doświadczenie nauczyło uczestników projektu, że samorządy lokalne często mają trudności z regularnym monitorowaniem różnych aspektów energetycznych związanych z ich funkcjonowaniem, a temu właśnie celowi służy wprowadzenie SZE. Korzyści z jego wdrożenia obejmują usprawnienie i usystematyzowanie gromadzenia danych na temat zużycia energii oraz włączenie elementów polityki energetycznej do codziennego zarządzania gminą, w tym do podejmowanych decyzji i działań. Bazując na doświadczeniach ostatnich trzech lat i wyciągniętych z nich wnioskach, opracowano i zaktualizowano kilka użytecznych narzędzi, które mogą pomóc samorządom lokalnym w efektywniejszym zarządzaniu energią. Wśród nich znajduje się  ten poradnik dotyczący wdrażania metodologii 50000&1 SEAPs (aktualizacja pierwszych wytycznych opracowanych w ramach projektu Energy for Mayors), który pozwala lepiej zrozumieć proces integracji planu SEAP z SZE.

Oszczędzanie energii w szkołach: część 2

Niniejszy poradnik został opracowany w ramach projektu EURONET 50/50 MAX współfinansowanego z programu „Inteligentna Energia dla Europy” (IEE). Celem projektu jest ograniczenie zużycia energii w szkołach i innych budynkach publicznych poprzez zastosowanie innowacyjnej metodologii 50/50 w 500 szkołach i blisko 50 innych budynkach publicznych z 13 krajów UE. Metodologia 50/50 aktywnie angażuje uczniów i nauczycieli w proces zarządzania energią w szkole oraz uczy ich ekologicznych zachowań poprzez konkretne działania. Jej wdrażanie obejmuje 9 kroków – pierwszym jest powołanie szkolnego zespołu ds. energii, który ma za zadanie zbadanie oraz ograniczenie zużycia energii w szkole oraz zaangażowanie w energooszczędne działania swoich kolegów, koleżanki i nauczycieli. Osiągnięte oszczędności finansowe są dzielone równo pomiędzy szkołę a organ prowadzący, który finansuje jej rachunki za energię. Publikacja ta stanowi uzupełnienie i rozszerzenie poradnika, który został wydany w ramach poprzedniej edycji projektu o akronimie EURONET 50/50 i adresowany był do nauczycieli szkół podstawowych, których uczył, jak krok po kroku zastosować metodologię 50/50 w szkole i jak zorganizować pracę z zespołem ds. energii złożonym z uczniów w grupie wiekowej 10-12 lat. 

Oszczędzanie energii w budynkach publicznych

Poradnik ten został opracowany w ramach projektu EURONET 50/50 MAX współfinansowanego z programu „Inteligentna Energia dla Europy” (IEE). Celem projektu jest ograniczenie zużycia energii w budynkach publicznych poprzez zastosowanie innowacyjnej metodologii 50/50 w 500 szkołach i blisko 50 innych budynkach publicznych z 13 krajów UE. Metodologia 50/50 aktywnie angażuje użytkowników budynków w proces zarządzania energią oraz uczy ich ekologicznych zachowań poprzez konkretne działania. Jej wdrażanie obejmuje 9 kroków, a osiągnięte oszczędności finansowe są dzielone równo pomiędzy użytkowników budynku a podmiot finansujący rachunki za energię (w przypadku budynków publicznych jest to najczęściej samorząd lokalny lub regionalny). Niniejszy poradnik jest uzupełnieniem poradnika „Oszczędzanie energii w szkołach” wydanego w ramach poprzedniej edycji projektu i koncentruje się na wdrażaniu metodologii 50/50 w innych niż szkoły budynkach publicznych. Wskazuje on, jakie kryteria muszą spełniać budynki zaangażowane w projekt 50/50, jaka jest rola samorządu lokalnego (lub regionalnego) oraz zespołu ds. energii złożonego z użytkowników budynku oraz jak krok po kroku wdrożyć w budynku metodologię 50/50 osiągając oszczędności energii i oszczędności finansowe

Wszystko, czego chcesz dowiedzieć się o projekcie 50/50

Wielu pracowników i użytkowników budynków użyteczności publicznej, w tym szkół, nie jest zmotywowanych, aby oszczędzać energię, gdyż ograniczenie jej zużycia nie przynosi im żadnych bezpośrednich korzyści. W końcu to władze lokalne płacą rachunki za energię. Europejski projekt EURONET 50/50 MAX pokazuje, w jaki sposób można sprostać temu wyzwaniu. Wdrażana w jego ramach koncepcja 50/50 pomaga zmienić zachowania użytkowników budynków i motywuje ich do oszczędzania energii poprzez wprowadzenie zachęty finansowej, tj. podział zaoszczędzonych środków pomiędzy nich a władze lokalne. W efekcie pracownicy zaangażowanych instytucji, a w przypadku szkół uczniowie i nauczyciele, odnoszą bezpośrednie korzyści, gdy tylko uda im się ograniczyć zużycie energii. Projekt pomógł podnieść świadomość energetyczną użytkowników uczestniczących w nim budynków oraz włączyć ich we wspólne działania na rzecz poprawy zarządzania energią. W szkołach uczniowie i nauczyciele tworzyli zespoły ds. energii promujące jej oszczędzanie i podejmujące szereg działań ukierunkowanych na ograniczenie zużycia energii, wody i towarzyszącej im emisji CO2. A przypadającą im połowę zaoszczędzonych środków przeznaczyli na dalsze działania edukacyjne, w tym w zakresie ochrony środowiska i klimatu. Projekt EURONET 50/50 MAX był współfinansowany z programu KE „Inteligentna Energia dla Europy” (IEE) i uruchomił prawdziwy efekt „kuli śnieżnej” – koncepcja 50/50, oryginalnie opracowana w Niemczech, została przeniesiona do 13 krajów UE. Początkowo wprowadzana jedynie w szkołach, koncepcja ta została przetestowana również w innych typach budynków użyteczności publicznej, w tym w obiektach sportowych, bibliotekach i budynkach administracyjno-biurowych. Działania wdrażane początkowo w formie programu edukacyjnego dla uczniów okazały się mieć znaczący wpływ na poprawę efektywności energetycznej w budynkach, a w konsekwencji zostały włączone do wielu lokalnych, regionalnych, a nawet krajowych planów i strategii zrównoważonego rozwoju energetycznego. 

Korzyści z realizacji projektu 50/50 w budynkach użyteczności publicznej

Projekty 50/50 wykorzystują metodologię, która pozwala na uzyskanie znacznych oszczędności energii i oszczędności finansowych przy jednoczesnym zwiększeniu świadomości użytkowników budynków w zakresie potrzeby bardziej efektywnego wykorzystania energii, które stanowi jeden ze środków walki ze zmianami klimatu i ich negatywnym oddziaływaniem na lokalne środowisko. Z niniejszego poradnika dowiedzą się Państwo, czym jest projekt EURONET 50/50 MAX?, jak dzięki koncepcji 50/50 zaoszczędzić energię i pieniądze?, jakie są korzyści i rezultaty związane z wdrożeniem metodologii 50/50 uzyskane w szkołach i innych budynkach użyteczności publicznej? oraz jak rozpocząć realizację projektu 50/50?

Zielone dachy i żyjące ściany – systemowe rozwiązania i przegląd inwestycji w polskich gminach

W Polsce zielone dachy i ściany coraz częściej wykorzystywane są przez inwestorów z powodu roli, jaką pełnią w ekosystemie miejskim, jak również ze względów estetycznych. Wzrost zainteresowania zielonymi dachami i żyjącymi ścianami spowodowany jest licznymi korzyściami wynikającymi z ich instalowania oraz potrzebą opracowania praktycznego i zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi, które staje się priorytetem w wielu miastach. Niniejszy biuletyn powstał w ramach projektu „Ogród nad głową czyli szwajcarskie zielone dachy i żyjące ściany modelem i inspiracją dla innowacyjnych działań polskich samorządów na rzecz oszczędności energii i ochrony klimatu”, realizowanego w okresie od maja 2012 r. do maja 2014 r. i współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Projekt miał na celu transfer do polskich gmin szwajcarskiego know-how i najlepszych szwajcarskich praktyk w zakresie wykorzystania ogrodów na dachach i ścianach. Biuletyn został opracowany i wydany przez koordynatora projektu – Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités”. Materiały w nim zamieszczone zostały przygotowane przez członków Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone” (PSDZ) – polskiego partnera projektu oraz przedstawicieli firm i gmin-beneficjentów projektu, które zrealizowały instalację zielonego dachu czy żyjącej ściany lub planują taką inwestycję. Publikację otwiera wywiad z dr. Stephanem Brenneisenem, ekspertem w dziedzinie zielonych dachów Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Zurychu (ZHAW) i przedstawicielem szwajcarskiego partnera projektu. Jesteśmy przekonani, że biuletyn przyczyni się do promowania rozwiązań korzystnych z punktu widzenia środowiska przyrodniczego, zwłaszcza na terenach zurbanizowanych.

Zasady projektowania i wykonywania zielonych dachów i żyjących ścian

Zmiany klimatu są dziś uważane za jeden z największych i najbardziej złożonych problemów XXI wieku. Bez aktywnego zaangażowania samorządów lokalnych oraz mieszkańców miast nie jest możliwe przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju gospodarczego i wyższej jakości życia obywateli. Władze lokalne odpowiedzialne są za wdrażanie zrównoważonego rozwoju energetycznego i ochronę klimatu w swoich gminach. Chcąc zainspirować je do realizacji nowatorskich na polskim gruncie przedsięwzięć oddajemy do rąk Państwa ten poradnik. Jest to pierwsze polskie, profesjonalne opracowanie, stanowiące kompendium wiedzy na temat projektowania, realizacji i pielęgnacji ogrodów na dachach i ścianach, czyli realizacji pięknej, humanistycznej i ekologicznej idei związanej z koncepcją kompensacji przestrzeni zielonej zajętej przez budynek. Poradnik został przygotowany z inicjatywy Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cités” – lidera projektu Ogród nad głową – czyli szwajcarskie zielone dachy i żyjące ściany modelem i inspiracją dla innowacyjnych działań polskich samorządów (gmin) na rzecz oszczędności energii i ochrony klimatu, którego partnerami są Uniwersytet Nauk Stosowanych w Zurychu i Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone”. Znajdą w nim Państwo wiele przydatnych wskazówek i przykładów dotyczących zakładania oraz pielęgnacji zielonych dachów i żyjących ścian, a także odpowiedzi na takie pytania, jak m.in.: w jaki sposób zielone dachy i żyjące ściany przyczyniają się do ochrony klimatu, oszczędzania energii i ograniczenia spływu wód opadowych z dachów oraz jakie jest ich znaczenie w odtwarzaniu lokalnych ekosystemów.

PORADNIK "Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?"

Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do zredukowania całkowit ejemisji CO2 emisji CO2 w Europie o przynajmniej 20% do roku 2020 w porównaniu do poziomu emisji z roku 1990. Kluczową rolę w osiąganiu celów unijnych związanych z energią i ochroną klimatu odgrywają władze lokalne. Porozumienie Burmistrzów jest europejską inicjatywą, w ramach której miasta, miejscowości i regiony dobrowolnie zobowiązują się do ograniczenia na swoim terenie emisji dwutlenku węgla (CO2) o co najmniej 20% do 2020 r. Wywiązanie się z tego oficjalnego zobowiązania wymaga opracowania przez każde z nich Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP). Celem niniejszego Poradnika jest pomóc sygnatariuszom w sporządzeniu bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) i planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP). Sporządzenie takiej inwentaryzacji stanowi warunek wstępny dla opracowania SEAP, ponieważ dostarcza niezbędnych informacji na temat źródeł emisji CO2 występujących na terenie miasta czy gminy. Niniejszy Poradnik ma pomóc początkującym miastom, gminom i regionom zainicjować proces opracowania SEAP oraz poprowadzić je przez wszystkie jego etapy. Ma on także udzielić doświadczonym samorządom lokalnym odpowiedzi na określone pytania, które pojawiają się w kontekście Porozumienia Burmistrzów, a także zaproponować im nowe pomysły dotyczące dalszych działań w tym obszarze. Podręcznik prowadzi krok po kroku przez cały proces opracowania lokalnej strategii energetyczno-klimatycznej, począwszy od podjęcia wstępnego politycznego zobowiązania po wdrażanie Planu działań na rzecz zrównoważonej energii.

PORADNIK "PROJEKT 50/50 KROK PO KROKU efektywność energetyczna i oszczędzanie energii w szkole"

Projekt EURONET 50/50  stanowi dobry przykład praktycznej współpracy w dziedzinie realizacji bezpośrednich, lokalnych inicjatyw odnoszących się do największego zdaniem opinii międzynarodowej problemu środowiskowego: problemu zmian klimatu oraz nadprodukcji i nadmiernej konsumpcji energii, która je wywołuje. Realizacja projektu rozpoczęła się w maju 2009 roku i zakończyła w maju 2012 roku. W jego ramach w szkołach z krajów partnerskich wdrażana była tzw. metodologia 50/50, która zakłada zaangażowanie uczniów w proces zarządzania energią w szkole oraz podział oszczędności osiągniętych w wyniku ich działań pomiędzy szkołę a gminę. Do najważniejszych rezultatów projektu zaliczono utworzenie w szkołach zespołów ds. energii, w skład których weszli uczniowie, jeden lub dwóch nauczycieli i szkolny woźny. Zespoły te podjęły się zbadania i ograniczenia zużycia energii, każdy w swojej szkole. Ukoronowaniem ich wysiłków były uzyskane oszczędności energii i redukcja emisji CO2, jak również zwiększony budżet szkół będący efektem podziału oszczędności pomiędzy szkołę a gminę w stosunku 50/50.. Metodologia 50/50 została opracowana i przetestowana w 58 szkołach - teraz czas na to, by szkoły i gminy na własną rękę kontynuowały jej wdrażanie z pożytkiem nie tylko dla siebie, ale i całej społeczności lokalnej. Poradnik ma za zadanie zainspirować kolejne szkoły i pomóc im rozpocząć realizację własnego projektu 50/50 w celu ograniczenia zużycia energii i emisji CO2.

Oszczędzanie energii w szkołach. Poradnik dla nauczycieli

Poradnik dla nauczycieli „Oszczędzanie energii w szkołach” został opracowany w ramach projektu „50/50 Europejska Sieć Centrów Edukacyjnych (EURONET 50/50)” współfi nansowanego z programu Inteligentna Energia dla Europy (IEE). Koordynatorem projektu w Polsce jest Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités”. Celem projektu jest wsparcie walki ze zmianami klimatycznymi poprzez edukację energetyczną najmłodszych oraz utworzenie europejskiej sieci szkół oszczędzających energię i inne zasoby. Szkoły uczestniczące w projekcie angażują uczniów w proces zarządzania energią w szkole oraz uczą ich ekologicznych zachowań, co przynosi wymierne korzyści nie tylko w sferze edukacyjnej, ale i fi nansowej. Poradnik „Oszczędzanie energii w szkołach” pokazuje, jak krok po kroku wdrożyć w szkole metodologię 50/50 i włączyć całą społeczność szkolną w działania na rzecz ograniczenia zużycia energii i innych zasobów. Przedstawiona metodologia łączy naukę z dobrą zabawą!

Planowanie energetyczne w miastach i gminach

Projekt MODEL adresowany był do władz lokalnych z państw, które niedawno przystąpiły do UE, jak również z państw kandydujących i sąsiadujących. Państwa te mają do pokonania podobne przeszkody oraz poszukują podobnych rozwiązań w takich obszarach jak: mobilność i transport, planowanie przestrzenne, systemy ciepłownicze, działania termomodernizacyjne, budownictwo i rozwój infrastruktury, wykorzystanie lokalnych odnawialnych źródeł energii, walka z ubóstwem energetycznym oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Niniejszy przewodnik, oparty na rzeczywistych praktykach i dostępny w 9 językach, został opracowany, by pomóc specjalistom oraz jednostkom ds. zarządzania energią w wywiązaniu się ze zobowiązań podjętych przez kierownictwa ich miast i gmin. Burmistrzowie w rzeczy samej stają się coraz bardziej świadomi swoich obowiązków i w rezultacie coraz więcej z nich aktywnie włącza się w realizację celów unijnego pakietu klimatyczno-energetycznego, w tym przystępując do Porozumienia Burmistrzów – europejskiej inicjatywy na rzecz ochrony klimatu. 

Przewodnik po źródłach finansowania

Przewodnik zrealizowany w ramach projektu MODEL prezentuje źródła finansowania dostępne dla samorządów w roku 2010. Omawia m.in. finansowane z: programu Infrastruktura i Środowisko, Regionalnych Programów Operacyjnych w poszczególnych województwach, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska-Słowacja, europejskich funduszy i programów, oraz Europejskich Funduszy Strukturalnych.

Poradnik jak zorganizować Miejskie Dni Inteligentnej Energii

Komisja Europejska w 2008 roku opracowała tzw. „Pakiet klimatyczno-energetyczny”, który wyznacza trzy główne cele do osiągnięcia do 2020 roku: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii do 20%. Ważną rolę w realizacji ww. celów odgrywają samorządy lokalne. Porozumienie Burmistrzów – oddolny europejski ruch skupiający władze lokalne i regionalne zaangażowane w walkę ze zmianami klimatu. Bazuje on na dobrowolnym zobowiązaniu sygnatariuszy do przekroczenia na swoim terenie celu redukcji emisji CO o 20% do 2020 roku poprzez podniesienie efektywności energetycznej oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Sygnatariuszy Porozumienia wspierają instytucje zwane Koordynatorami Porozumienia (KP) i Organizacjami Wspierającymi Porozumienie (OWP), które udzielają im pomocy technicznej i finansowej, w tym pomocy w udanym opracowaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) i pokonaniu związanych z tym barier. Sygnatariuszy Porozumienia i ich partnerów wspiera również projekt MAYORS in ACTION, który pomaga im pójść o krok dalej i rozpocząć wdrażanie działań przewidzianych w planach, w tym poprzez pokazanie, jak istniejące narzędzia i doświadczenia można zastosować w lokalnych warunkach, a także poprzez wspieranie współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy miastami i gminami, realizującymi proenergetyczne inicjatywy.

Finansowanie projektów z zakresu zrównoważonego rozwoju energetycznego ze środków funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności w latach 2007-2013

Narodowa Strategia Spójności (NSS) - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13. Celem strategicznym NSS (NSRO) jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS (NSRO) są: poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.  Obok działań o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSRO będą realizowane za pomocą Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Zarządy poszczególnych Województw i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych.

Zarządzanie energią w budynkach komunalnych

4 stycznia 2006 r. weszły w życie ustalenia Dyrektywy Europejskiej 2002/91/WE z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Implementowane ustalenia dyrektywy zmieniają standardy w projektowaniu, wznoszeniu, modernizacji budynków, a także ich eksploatacji. Będą one miały wpływ na rynek zarówno pierwotny, jak i wtórny obrotu nieruchomościami. Również środowisko producentów budowlanych powinno uwzględniać w swoich działaniach postanowienia dyrektywy z uwagi na fakt, że cechy wyrobów budowlanych, takie jak izolacyjność cieplna czy sprawność urządzeń, mają istotny wpływ na jakość energetyczną budynków. Wdrażana dyrektywa powinna się przyczynić do zwiększenia konkurencyjności na rynku wyrobów ku zadowoleniu inwestorów i właścicieli budynków. Głównym beneficjentem dyrektywy jest użytkownik budynku, to jego interesy powinny być chronione. Weryfikacja standardu techniczno-użytkowego budynków, stanu środowiska wewnętrznego (jakości tego środowiska), istniejących w nich warunków higieniczno-zdrowotnych są traktowane równorzędnie z oceną rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych mających prowadzić do zmniejszenia zużycia energii. 

Celem projektu pn."Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych" jest promowanie działań na rzecz ochrony klimatu przez kampanię informacyjno-promocyjną przygotowującą do wdrożenia w Polsce Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2002/91/EC w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz promocja energii odnawialnej w budynkach szkolnych

Odnawialne źródła energii w Małopolsce

Niniejszy poradnik  przygotowany i wydany przez Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités”, stanowi efekt działań podjętych w projekcie pt. Energia odnawialna – transfer wiedzy i technologii dla regionalnych strategii innowacyjnych.  Projekt realizowany latach 2005-2006 w ramach Działania 2.6. ZPORR – Regionalne Strategie Innowacyjne i Transfer Wiedzy. Poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. Partnerem projektu był Zakład Surowców Energetycznych Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz Polski Związek Pracodawców Sektora Energetyki Odnawialnej i Ochrony Środowiska. Projekt był współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej oraz Środków budżetu państwa. Głównym celem tej publikacji jest wskazanie możliwych rozwiązań z zakresu energetyki odnawialnej. Autorzy poradnika pragną zwrócić uwagę na fakt, że wciąż poszukuje się najlepszych dostępnych technik. Postęp w każdej dziedzinie życia, szczególnie w obszarze rozwiązań technicznych, otwiera wciąż nowe możliwości okiełznania natury i wykorzystania choć w części jej zasobów na potrzeby człowieka, szczególnie w zakresie pozyskiwania energii. Wybór źródła energii i techniki jego wykorzystania powinien być poparty zarówno na wcześniejszej analizie dotyczącej molowości zastosowania rozwiązać projektowych, jak również na wynikach analizy ekonomicznej. Analiza taka powinna uwzględniać możliwe formy wsparcia finansowego danej inwestycji. Wskaźniki opłacalności mogą znacznie się zmienić, jeżeli np. inwestor pozyska bezzwrotną pomoc lub preferencyjną pożyczką. Dlatego należy poszukiwać rozmaitych Środków finansowych na realizacją inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii w instytucjach krajowych i zagranicznych. Trzeba pamiętać, że odnawialne źródła energii stanowią zawsze potencjał lokalny. Zatem rozwiązania dotyczące pozyskania danego typu energii odnawialnej, które sprawdzimy się w jednym miejscu, niekoniecznie stanowić będą dobre rozwiązania dla innej społeczności. 

Organizacja Forum – Instrukcja

Komisja Europejska w 2008 roku opracowała tzw. „Pakiet klimatyczno-energetyczny”, który wyznacza trzy główne cele do osiągnięcia do 2020 roku: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii do 20%. Ważną rolę w realizacji ww. celów odgrywają samorządy lokalne. Porozumienie Burmistrzów – oddolny europejski ruch skupiający władze lokalne i regionalne zaangażowane w walkę ze zmianami klimatu. Bazuje on na dobrowolnym zobowiązaniu sygnatariuszy do przekroczenia na swoim terenie celu redukcji emisji CO o 20% do 2020 roku poprzez podniesienie efektywności energetycznej oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Sygnatariuszy Porozumienia wspierają instytucje zwane Koordynatorami Porozumienia (KP) i Organizacjami Wspierającymi Porozumienie (OWP), które udzielają im pomocy technicznej i finansowej, w tym pomocy w udanym opracowaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) i pokonaniu związanych z tym barier. Sygnatariuszy Porozumienia i ich partnerów wspiera również projekt MAYORS in ACTION, który pomaga im pójść o krok dalej i rozpocząć wdrażanie działań przewidzianych w planach, w tym poprzez pokazanie, jak istniejące narzędzia i doświadczenia można zastosować w lokalnych warunkach, a także poprzez wspieranie współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy miastami i gminami, realizującymi proenergetyczne inicjatywy.

Zarządzanie energią w budynkach szkolnych

4 stycznia 2006 r. weszły w życie ustalenia Dyrektywy Europejskiej 2002/91/WE  z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Oprócz zmian standardów w projektowaniu, wznoszeniu, modernizacji i eksploatacji budynków wprowadzone zostały także nowe obowiązki dotyczące sprzedaży i wynajmu, co będzie miało wpływ na rynek nieruchomości. Postanowienia dyrektywy obejmują również grupę producentów budowlanych, jednakże beneficjentem dyrektywy jest użytkownik budynku, w którego interesie postanowienia te powinny być egzekwowane. Ocena standardu techniczno-użytkowego budynków, ocena stanu środowiska wewnętrznego (jego jakości) oraz istniejących w nich warunków higieniczno-zdrowotnych są równorzędnie taktowane z oceną rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych, mających na celu zmniejszenie zużycia energii. Za wdrażaniem dyrektywy przemawia aspekt środowiskowy, czyli poprawa stanu zdrowia naturalnego poprzez zmniejszenie jego zniszczenia oraz aspekt społeczny polegający na zmniejszeniu kosztów eksploatacji budynków, dzięki czemu zaoszczędzone środki finansowe można przeznaczyć na ich modernizację.