Spójna polityka energetyczna to jeden z priorytetów w prawidłowym rozwoju gospodarczym Częstochowy. Cele ekologiczne Miasta Częstochowa w zakresie poprawy jakości powietrza są zbieżne z celami długoterminowymi województwa śląskiego („Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015”, „Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2015”) oraz założeniami polityki energetycznej Unii Europejskiej określanymi w skrócie 3x20 do 2020 roku. Skoordynowane, wieloaspektowe działania w zakresie efektywnego dysponowania energią oraz popularyzacja tej tematyki od lat generują znaczące oszczędności gminy, kształtują świadomość ekologiczną mieszkańców i zyskują uznanie specjalistów. Częstochowa podejmuje działania w zakresie poprawy efektywności energetycznej poprzez realizację zadań termomodernizacyjnych oraz wymianę urządzeń na energooszczędne, poprawę wydajności energetycznej poprzez zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, wzrost udziału produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w procesie kogeneracji, rozwój i modernizację systemu przesyłu i dystrybucji z podstawowym założeniem zmniejszenia strat oraz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, postrzegane są poprzez Komisję Europejską jako ważne elementy mogące stabilizować gospodarkę i przeciwdziałać kryzysowi.

Zadanie inwestycyjne w częstochowskiej dzielnicy Dźbów realizowane było w latach 2008-2010 na podstawie „Programu ograniczenia niskiej emisji dla dzielnicy Dźbów w Częstochowie” uchwalonego przez Radę Miasta Częstochowy. Zmodernizowano wówczas 39 budynków wielomieszkaniowych o łącznej liczbie lokali 610 i budynek przedszkola miejskiego. Realizacja przedmiotowej inwestycji ograniczyła emisję szkodliwych związków do atmosfery przy równoczesnym ograniczeniu powstawania odpadów stałych tj. popiołów. Wpłynęło to w znaczący sposób na zmniejszenie degradacji środowiska naturalnego, poprawiło komfort życia mieszkańców dzielnicy Dźbów, a co za tym idzie podniosła jej atrakcyjność.

Efektywne ograniczenie niskiej emisji możliwe jest poprzez skoordynowane działania obejmujące:

• wymianę niskosprawnych i nieekologicznych węglowych źródeł ciepła na nowoczesne kotły gazowe dwufunkcyjne z zamkniętą komorą spalania w każdym mieszkaniu,
• kompleks działań zmniejszających zużycie energii w obiekcie poprzez prace termorenowacyjne (wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie ścian, ocieplenie stropodachów, montaż instalacji wewnętrznej c.o. na potrzeby etażowego ogrzewania gazowego itp.).

Mając na uwadze osiągnięcie celów 3x20 do 2020 r. Miasto Częstochowa wyznaczono i osiągnięto następujący efekt ekologiczny w budynkach objętych programem:

• redukcja SO₂ o 81%;
• redukcja NO₂ o 80%;
• redukcja CO o 85%;
• redukcja CO₂ o 82,5%;
• redukcja pyłu o 85,5%.

W wyniku podjętych działań w dzielnicy Dźbów nastąpiło zmniejszenie o 2,2% ilości CO₂ emitowanego do atmosfery w skali całego Miasta.

„Program ograniczenia niskiej emisji dla dzielnicy Dźbów w Częstochowie” to przedsięwzięcie mające na celu obniżenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery poprzez wymianę nieekologicznych kotłów i pieców, na nowoczesne urządzenia grzewcze oraz termorenowację budynków mieszkalnych i przedszkola.

Dzięki realizacji „Programu” w 610 mieszkaniach zamontowano pełnostandardowe, nowoczesne instalacje wykorzystujące gaz w 40 gruntownie odnowionych budynkach. Zmodernizowano także budynek Miejskiego Przedszkola nr 30. Odpowiadają one teraz w pełni wymogom w zakresie ochrony środowiska i ekonomicznego gospodarowania energią.

Wymiana niskosprawnego źródła ciepła jest w gospodarce komunalnej najbardziej efektywnym energetycznie przedsięwzięciem przy jego relatywnie niskich kosztach. Zastosowanie sprawniejszego urządzenia przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii zawartej w paliwie, lecz niejednokrotnie zmniejszenie to może rekompensować (a nawet przekraczać) wzrost kosztów ogrzewania przy przejściu z węgla na bardziej przyjazny środowisku naturalnemu, ale droższy nośnik energii (gaz ziemny, czy energia elektryczna). Proponowany zakres „Programu ograniczenia niskiej emisji dla dzielnicy Dźbów w Częstochowie” na lata 2008-2010 miał przynieść, w grupie źródeł niskiej emisji w stosunku do stanu istniejącego, zmniejszenie o (wartości szacunkowe w stosunku do wszystkich budynków zaliczanych do tzw. niskiej emisji w Mieście Częstochowa):

• pył – redukcja o 9,2%,
• SO₂ – redukcja o 9,8%,
• NO₂ – przyrost emisji o 0,6%,
• CO – redukcja 2,9%,
• CO₂ – redukcja 2,2%,
• B(α)P – redukcja 7,5%.

Ogrzewanie mieszkań w wytypowanych do „Programu” budynkach związane było z emisją zanieczyszczeń powietrza; pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku i tlenku węgla, tlenków azotu i benzo-α-pirenu. W celu określenia emisji zanieczyszczeń w stanie istniejącym określono aktualną strukturę ogrzewania oraz ilości zużywanych paliw na cele grzewcze dla poszczególnych mieszkań. Mieszkania ogrzewane były węglowymi piecami ceramicznymi, kotłami węglowymi i gazem płynnym (LPG) za pośrednictwem ogrzewania etażowego oraz innymi sposobami polegającymi na użytkowaniu różnych nośników energii w jednym mieszkaniu (głównie elektryczne ogrzewanie akumulacyjne).

Dla wszystkich 39 budynków objętych „Programem” dokonano analizy energetyczno -kosztowej tzn. wyliczono zapotrzebowanie na moc oraz ciepło. Rzeczywiste zapotrzebowanie na ciepło w paliwie oraz wskaźniki ekonomiczne wyliczono z uwzględnieniem sprawności poszczególnych systemów grzewczych w stanie istniejącym i docelowym, przyjmując następujące założenia:

• stopa dyskonta 5%;
• żywotność inwestycji 20 lat,
• temperatura obliczeniowa w mieszkaniach 20⁰C;
• wszystkie koszty nie zawierają podatku VAT (koszt netto).

Obliczenia energetyczno – kosztowe obejmowały analizę wprowadzenia następujących przedsięwzięć:

• docieplenie ścian zewnętrznych - warstwa sytropianu 14 cm;
• wymiana okien w mieszkaniach i na klatkach schodowych na okna energooszczędne o współczynniku U=1,6 W/m²K (U szyb dla okien = 1,1 W/m²K);
• wymiana drzwi zewnętrznych klatek schodowych na drzwi o współczynniku U=1,6 W/m²K;
• docieplenie stropów piwnic 10 cm warstwą styropianu;
• docieplenie skosów dachowych poddasza nieużytkowego 20 cm warstwą wełny mineralnej;
• montaż instalacji wewnętrznej c.o. z zaworami termostatycznymi (w przypadku piecy węglowych i ogrzewania elektrycznego);
• montaż przewodów kominowych.

Wariant ogrzewania etażowego został wybrany w oparciu o Koncepcję ekonomiczno - technicznej modernizacji systemu grzewczego osiedla Dźbów w Częstochowie z uwagi na największą konkurencyjność kosztową.

Przedsięwzięcie spełnia warunki kryterialne i wpisuje się w obszary kwalifikowane funduszy ekologicznych i unijnych. „Program” charakteryzował się innowacyjnym podejściem do działań, uwzględniając otwarty i elastyczny sposób dopracowania i realizacji pakietów/etapów inwestycyjnych w oparciu o wybory i decyzje Wspólnot Mieszkaniowych oraz ustalone ramy finansowe i sposoby współpracy z funduszami ekologicznymi.

Inwestycja realizowana była w trzech etapach:

I etap

Realizacja I etapu październik 2008 - czerwiec 2009

Zmodernizowano 13 budynków mieszkalnych o łącznej liczbie lokali 274. Zakres inwestycji obejmował wykonanie instalacji c.o. etażowej wraz zakupem pieców grzewczych gazowych, instalacji gazowej, dobudowę i przebudowę kominów, docieplenie ścian zewnętrznych, stropów, piwnic i poddasza.

II etap

Realizacja II etapu sierpień 2009 r. - kwiecień 2010 r.

Zmodernizowano kolejne 12 budynków o łącznej liczbie lokali 247 - zakres prac taki sam jak w I etapie.

III etap

Realizacja III etapu sierpień 2010 r. - listopad 2010 r.

Zmodernizowano kolejne 14 budynków o łącznej liczbie lokali 100 i Miejskie Przedszkole nr 30 - zakres prac taki sam jak w I i w II etapie.

Realizacja przedmiotowej inwestycji ograniczyła emisję szkodliwych związków do atmosfery przy równoczesnym ograniczeniu powstawania odpadów stałych tj. popiołów. Wpłynęło to w znaczący sposób na zmniejszenie degradacji środowiska naturalnego, poprawiło komfort życia mieszkańców dzielnicy Dźbów, a co za tym idzie podniosła jej atrakcyjność.

Osiągnięto następujący efekt ekologiczny w budynkach objętych programem:

• redukcja SO₂ o 81%; przed inwestycją było: 31,5 Mg/a, po inwestycji: 6,0 Mg/a;
• redukcja NO₂ o 80%; przed inwestycją było: 2,5 Mg/a, po inwestycji: 0,5 Mg/a;
• redukcja CO o 85%; przed inwestycją było: 245,9 Mg/a, po inwestycji: 37,0 Mg/a;
• redukcja CO₂ o 82,5%; przed inwestycją było: 4586,8 Mg/a, po inwestycji: 802,9 Mg/a;
• redukcja pyłu o 85,5%; przed inwestycją było: 73,8 Mg/a, po inwestycji: 10,7 Mg/a.

W wyniku podjętych działań w dzielnicy Dźbów nastąpiło zmniejszenie o 2,2% ilości CO₂ emitowanego do atmosfery w skali całego Miasta.

Korzyści ekonomiczne (eksploatacyjne) wynikające z wymiany źródła ciepła interesują przede wszystkim, nie władze samorządowe, lecz użytkowników tych urządzeń. Dla tych ostatnich efekt ekologiczny jest z kolei sprawą wtórną tak, więc jeżeli użytkownicy w wyniku udziału w „Programie” nie ponosili dodatkowych kosztów w stosunku do stanu obecnego, tym chętniej do niego przystąpili. Istnieją również użytkownicy, którzy chcą użytkować kotły zasilane paliwami gazowymi lub ciekłymi zwiększając komfort użytkowania, kosztem wzrostu rocznych kosztów eksploatacyjnych. Ze spotkań z mieszkańcami wynikało, że są oni zainteresowani ogrzewaniem swoich mieszkań przy zastosowaniu dwufunkcyjnych kotłów gazowych, jak również zastosowaniem gazu ziemnego na cele przygotowania posiłków.

Wymierne korzyści dla mieszkańców dzielnicy Dźbów:

• czystość w mieszkaniach – wcześniej lokatorzy musieli ponosić trud związany z dźwiganiem węgla do mieszkań i paleniem w piecach, a Dźbów jest osiedlem osób starszych, dla których było to uciążliwe;
• realne oszczędności w kosztach ogrzewania i podgrzania ciepłej wody użytkowej.

Zakres kompleksowej termomodernizacji w budynkach połączonej z modernizacją istniejących źródeł grzewczych na ekologiczne obejmował ok. 55% wszystkich mieszkańców na terenie dzielnicy Dźbów, co stanowi ok. 0,7% udziału w całkowitej liczbie mieszkańców w Częstochowie. Beneficjentami byli mieszkańcy 39 budynków położonych w kwartale zlokalizowanym na osiedlu Dźbów w Częstochowie. Są to budynki wykonane w latach 1950 - 1958, przy czym niespełna 90% budynków zostało wykonanych w latach 1950-55, co świadczy, że zamieszkują tam osoby starsze, dla których palenie w piecach węglem było dużą uciążliwością, więc inwestycja ta miała również duży efekt społeczno-socjologiczny.