Oczywisty wpływ człowieka na klimat jednoznacznie potwierdził Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) w swoim ostatnim, piątym raporcie podsumowującym obecne i przewidywane zmiany klimatu (2014).  IPCC podkreśla, że obserwowane obecnie globalne ocieplenie, będące rezultatem przede wszystkim skumulowanych emisji CO₂, ma charakter trwały, a jego główną przyczyną jest ingerencja człowieka w środowisko naturalne. Przeciwdziałanie zmianom klimatu i redukcja emisji gazów cieplarnianych stanowią kluczowy element strategii Unii Europejskiej. W odpowiedzi na wyzwania związane z koniecznością ochrony klimatu UE inwestuje w rozwój nowych i odnawialnych źródeł energii, a jednocześnie wspiera racjonalizację jej zużycia. Choć pojęcie to do niedawna było rozpatrywane głównie w kontekście lepszego wykorzystania energii dzięki zastosowaniu coraz bardziej efektywnych technologii, nie bez znaczenia są również oszczędności energii, które można uzyskać dzięki zmianom w świadomości i postawach konsumentów. Dodatkowo kluczową rolę edukacji energetycznej podkreśla fakt, iż wykorzystanie wydajnych energetycznie technologii będzie miało ograniczone znaczenie, jeśli użytkownicy nie będą przekonani do ich stosowania. 

Ważną rolę w procesie podnoszenia świadomości energetycznej konsumentów i inspirowaniu zmian w ich zachowaniu pełnią inicjatywy edukacyjne w szkołach. Dzięki przedstawianiu uczniom nowych poglądów i pojęć oraz wyposażeniu ich w umiejętności społeczne i analityczne, systemy edukacyjne mogą skutecznie kształtować indywidualne postawy. W tym celu właśnie stworzono metodologię 50/50, która angażuje bezpośrednio użytkowników budynków w proces zarządzania energią oraz uczy ich proekologicznych zachowań poprzez konkretne działania. Dzięki takiemu podejściu dzieci i młodzież rozumieją, że działania każdego z nas mają wpływ na stan środowiska i wspólnie możemy przeciwdziałać zmianom klimatu, m.in. poprzez racjonalne gospodarowanie energią w codziennym życiu. Koncepcja 50/50 powstała i została po raz pierwszy zastosowana w Niemczech, w latach 90. XX w.  Obejmując swoim zakresem takie tematy jak ochrona klimatu, energia i ekonomia, metodologia 50/50 daje użytkownikom budynków podstawy do racjonalnego podejmowania decyzji w zakresie wykorzystania energii.

W Polsce po raz pierwszy metodologię 50/50 wdrażano w szkołach w ramach projektu EURONET 50/50, realizowanego w latach 2009-2012 przez Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités”. Za ambitne i innowacyjne podejście do efektywności energetycznej projekt ten w 2013 r. został uhonorowany Europejską Nagrodą w dziedzinie Zrównoważonej Energii. W związku z dużym zainteresowaniem, jakim cieszyły się działania realizowane w szkołach oraz ich rezultaty, a także sama metodologia i rozpowszechniane materiały edukacyjne, w kwietniu 2013 r. rozpoczęła się realizacja kolejnej trzyletniej edycji międzynarodowego projektu zatytułowanej EURONET 50/50 MAX, także współfinansowanej z programu „Inteligentna Energia dla Europy” (IEE; część Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013). Dzięki niej do Sieci 50/50 dołączyło 500 nowych szkół i blisko 50 innych budynków publicznych z 13 krajów UE. W sumie członkami Sieci 50/50 skupiającej szkoły i inne budynki oszczędzające energię były aż 154 szkoły z Polski. W 2016 r. dołączyło do nich ponad 100 kolejnych polskich szkół, w tym aż 36 z terenu 9 gmin województwa pomorskiego (Gdynia, Kobylnica, Krokowa, Malbork, Rumia, Sopot, Słupsk, Sztum, Ustka), które wspólnie przystąpiły do realizacji kampanii pn. „Każdy WAT na wagę złota – czyli pomorskie dzieci i młodzież uczą się jak efektywnie oszczędzać energię w szkole”. Celem kampanii jest podniesienie świadomości dzieci i młodzieży w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu oraz promocja racjonalnego wykorzystania energii poprzez wdrożenie w pomorskich szkołach innowacyjnej metodologii 50/50.

Istotą metodologii jest wprowadzenie finansowej zachęty do oszczędzania energii zarówno dla szkół, jak i ich organów prowadzących czyli gmin oraz równy podział zaoszczędzonych środków pomiędzy szkołę i gminę: 50% kwoty zaoszczędzonej dzięki zastosowaniu przez uczniów i nauczycieli metodologii 50/50 trafia do szkoły, a drugie 50% stanowi oszczędności dla władz lokalnych, które płacą rachunki za energię. (stąd nazwa metodologii). Szkoła instruuje uczniów, jak mogą oszczędzać energię i pieniądze zmieniając swoje codzienne zachowania, a w konsekwencji zyskuje dodatkowe środki finansowe. Władze lokalne płacą mniej za zużycie energii w swoich obiektach, natomiast lokalna społeczność dzięki ograniczeniu emisji zyskuje czystsze środowisko. W efekcie realizacji metodologii 50/50 każdy może liczyć na korzyści. Warto również zaznaczyć, że ma ona ogromny potencjał inspirowania zmian w najbliższym otoczeniu społecznym uczniów.

Kampania „Każdy WAT na wagę złota – czyli pomorskie dzieci i młodzież uczą się jak efektywnie oszczędzać energię w szkole” jest współfinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, a koordynuje ją Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Citès” (www.pnec.org.pl).

Iwona Korohoda
Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Citès”