25 sierpnia 2015 roku Rada Miejska w Bielsku-Białej jednogłośnie przyjęła do realizacji dokument o nazwie „Plan gospodarki niskoemisyjnej oraz Plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla miasta Bielska-Białej”.

Miasto Bielsko-Biała potwierdziło tym samym kierunek konsekwentnego rozwoju – świadome energetycznie społeczeństwo miejskie począwszy od podmiotów gospodarczych po samych mieszkańców.

Czym jest plan gospodarki niskoemisyjnej?

Obowiązku opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN) nie wymuszają ustawy. Jest to decyzja samorządu i społeczności lokalnej, świadomych korzyści wynikających z posiadania takiego dokumentu. Ma on kluczowe znaczenie przy ubieganiu się o środki finansowe w perspektywie lat 2014-2020. Finansowane będą te działania, które gmina uwzględni w swoim PGN. Projekty mają poprawiać jakość życia mieszkańców. 

Pomysł tworzenia planów gospodarki niskoemisyjnej dla polskich gmin zrodził się w 2013 r. w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej bez jakichkolwiek prawnych nacisków dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Gmin Polska Sieć „Energie Cites”. Podstawą tego pomysłu był podobny dokument o nazwie „Plan działań na rzecz zrównoważonej energii do roku 2020” (z ang. SEAP) wymagany obligatoryjnie od miast sygnatariuszy europejskiego „Porozumienie Burmistrzów”. Bielsko-Biała opracowało i przyjęło swój SEAP w 2010 roku, w rok po przystąpieniu do Porozumienia i jeszcze przed 2013 r. dwukrotnie prezentowało go na forum konferencji i warsztatów zorganizowanych przez NFOŚiGW w Warszawie.

Gmina posiadająca PGN zna sytuację energetyczną na swoim terenie i przemyślała na najbliższe lata działania skutkujące zwiększeniem efektywności energetycznej, wykorzystania energii odnawialnej i zmniejszeniem emisji CO₂.

Na podstawie bazy zebranych danych o zużyciu energii i emisji CO₂ dla całego obszaru gminy (sektora publicznego i prywatnego) w roku bazowym (wybrany rok z przedziału 1990-2014) oraz w roku inwentaryzacji samorząd powinien wyciągnąć wnioski dotyczące trendów w zużyciu energii na terenie gminy oraz czynników wpływających na to zużycie, a także ocenić rezultaty dotychczasowych działań w zakresie efektywności energetycznej. W przypadku Bielska-Białej, gdzie od lat 90. funkcjonuje w Urzędzie Miejskim Biuro Zarządzania Energią rokiem bazowym jest 1990 r., a rokiem inwentaryzacji 2012 r. Baza danych o zużyciu energii, wielkości emisji dwutlenku węgla i odnawialnych źródłach energii na terenie gminy jest podstawą do planowania przedsięwzięć gminy co najmniej do 2020 r. 

Działania zaplanowane w PGN

Wpisanie działań do PGN wymaga ustalonej wizji rozwoju gminy, obejmującej działania inwestycyjne i nieinwestycyjne w zakresie planowania przestrzennego, zamówień publicznych, edukacji i informacji. 

W przypadku Bielska-Białej do priorytetowych działań zmniejszających emisję CO₂ należy:

1. Wdrażanie niskoemisyjnych rozwiązań w jednostkach miejskich
2. Zapewnienie ciągłego wsparcia mieszkańcom w zakresie przejścia do gospodarki niskoemisyjnej
3. Niskoemisyjny transport 

Wiele z tych działań zostało już zrealizowanych jak np.: likwidacja kotłów węglowych w zasobach miejskich, modernizacja oświetlenia publicznego należącego do gminy czy budowa nowoczesnej, wysokosprawnej elektrociepłowni EC1. Niektóre trwają nadal, jak modernizacja miejskiej sieci ciepłowniczej czy odnowienie taboru miejskich autobusów. Wciąż realizowane są też termomodernizacje obiektów oświatowych, wyposażanie obiektów komunalnych w OZE, czy wreszcie dotowanie przez gminę likwidacji starych węglowych źródeł ciepła wymienianych przez mieszkańców. Osiągnięta dzięki temu szacunkowa wielkość redukcji emisji wyniesie 204 849 Mg CO₂, natomiast redukcja zużycia energii 233 155 MWh i produkcja energii z OZE 10 744 MWh. Pozwoli to wypełnić cele wyznaczone dla miasta w ramach Porozumienia Burmistrzów – realizacja działań umożliwi redukcję emisji o 20,71% w stosunku do roku bazowego (1990 rok).

Szacunkowy koszt zaplanowanych zadań to 492 576,2 tys. zł, z czego około 60% będzie pochodziło ze środków zewnętrznych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej nie może być traktowany jako dokument skończony. Musi być monitorowany i aktualizowany. To wymaga zaangażowania wykwalifikowanej kadry pracowników na wzór biura „głównego energetyka”, tak jak dzieje się to w przedsiębiorstwach. W Bielsku-Białej aktywnie pracuje nad tym Biuro Zarządzania Energią jako komórka organizacyjna Urzędu Miejskiego.

Projekty zapisane w PGN uwzględniają przedsięwzięcia w sektorze publicznym i prywatnym. Bardzo ważne w planie gospodarki niskoemisyjnej jest wsparcie interesariuszy, czyli wszystkich, których gminne plany energetyczne dotyczą. Są to m.in. lokalna administracja, mieszkańcy, uczniowie i studenci, naukowcy, spółki miejskie (np. przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne, ciepłownicze, transportowe), zakłady budżetowe gminy, przedsiębiorstwa energetyczne, dostawcy energii, agencje energetyczne, organizacje pozarządowe, podmioty działające w sferze transportu, partnerzy finansowi – banki, fundusze, zakłady przemysłowe i usługowe. PGN stanowi świetną okazję do zaangażowania społeczeństwa w działania na rzecz wspólnoty, zwłaszcza w sytuacji wzrostu cen energii i niepewności co do bezpieczeństwa energetycznego.

Bardzo ważną rolę w rozpropagowaniu planów gospodarki niskoemisyjnej odegrał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który latem 2013 r. ogłosił konkurs w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, priorytet IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna, działanie 9.3. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej - plany gospodarki niskoemisyjnej. Celem tego konkursu jest wsparcie lokalnych działań w kierunku efektywności energetycznej i ochrony klimatu poprzez pomoc finansową przy tworzeniu lokalnych PGN-ów. Do konkursu przystąpiły 873 gminy, tj. ok. 35% gmin w Polsce. NFOŚiGW  dofinansowuje 85% wydatków kwalifikowanych związanych z opracowaniem PGN. Bielsko-Biała jest wśród tych gmin, a efektem realizacji projektu wspartego przez NFOŚiGW jest właśnie uchwalony PGN.

Podstawą udanego PGN jest wskazanie źródeł finansowania zaplanowanych przedsięwzięć. Mogą to być środki budżetu państwa i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także środki z budżetu Unii Europejskiej. Działania zawarte w planach gospodarki niskoemisyjnej muszą być spójne z programami ochrony powietrza.

Jakie korzyści przyniesie PGN?

Poprawa jakości powietrza, stanu środowiska, bezpieczeństwa energetycznego, poziomu życia mieszkańców i konkurencyjności gminy to najważniejsze korzyści, jakie ma przynieść realizacja PGN. Jego tworzenie i realizacja, przy udziale lokalnych interesariuszy i mieszkańców, daje szansę nie tylko osiągnięcia zamierzonych celów i uzyskania korzyści społecznych, ekologicznych i ekonomicznych. Zwiększy również świadomość i udział społeczeństwa w oszczędzaniu energii i ochronie środowiska, w którym ono funkcjonuje. Założeniem planu jest także integracja wspólnoty gminnej wokół idei służącej wszystkim mieszkańcom.

PGN ma być dokumentem, który poprowadzi gminę w kierunku zrównoważonego rozwoju.

Katarzyna Kordas - Biuro Zarządzania Energią, Urząd Miejski w Bielsku-Białej