Mimo trudnej sytuacji związanej z koronawirusem, warsztaty pn. „Polskie miasta w drodze do neutralności klimatycznej”, zorganizowane w ramach międzynarodowego projektu BEACON, odbyły się w dniach 7 oraz 8 października w Warszawie. W trosce o bezpieczeństwo uczestników zadbaliśmy o przestrzeganie zasad sanitarnych oraz umożliwiliśmy przedstawicielom szczebla regionalnego i krajowego oraz uczestnikom z Niemiec zdalny udział w spotkaniu.
Pierwszego dnia przedstawiciele 8 samorządów lokalnych przedyskutowali czynniki sukcesu, które zdecydowały o powodzeniu zrealizowanych w miastach inwestycji z zakresu energetyki i redukcji emisji, a także najważniejsze wyzwania związane z ich realizacją.
Po przedstawieniu projektu BEACON oraz koncepcji warsztatów, Patrycja Płonka – kierownik projektów w Stowarzyszeniu Gmin Polska Sieć „Energie Cités”, zaprezentowała w kontekście europejskiej polityki klimatycznej krótki przegląd ram prawnych i źródeł finansowania działań dotyczących efektywności energetycznej, OZE oraz poprawy jakości powietrza, definiując tym samym zakres dyskusji. Po tej krótkiej części wykładowej, odbyła się część warsztatowa.
Wypracowane wnioski oraz możliwe rozwiązania pozwalające zwiększyć skuteczność i efektywność narzędzi i systemów wsparcia zostały podsumowane, a najważniejsze z nich ustrukturyzowane i przygotowane do zaprezentowania nazajutrz przedstawicielom szczebli ponadlokalnych: Ministerstwa Klimatu, NFOŚiGW, Urzędu Marszałkowskiego woj. Mazowieckiego.
Drugi dzień warsztatów rozpoczął się od wystąpienia Silke Karcher, kierowniczki działu ds. europejskiej polityki klimatycznej i energetycznej w niemieckim Federalnym Ministerstwie Środowiska (BMU), która przedstawiła przegląd aktualnych inicjatyw europejskich i priorytety niemieckiej prezydencji w Radzie UE. Podkreśliła znaczenie lokalnych samorządów w realizacji działań na rzecz klimatu, a także zaznaczyła, jak wielką rolę mogą mieć tego typu warsztaty będące okazją do uczenia się oraz wymiany nowych pomysłów i dobrych praktyk na różnych poziomach zarządzania.
Wojciech Augustowski, naczelnik Wydziału ds. Miast i Adaptacji do Zmian Klimatu z Departamentu Ochrony Powietrza i Polityki Miejskiej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska zaprezentował programy wsparcia samorządów lokalnych w drodze do neutralności klimatycznej w obszarze energii i poprawy jakości powietrza. Uczestnicy usłyszeli więcej na temat programów „Miasto z klimatem”, „Czyste powietrze”, „Stop Smogowi”, „Dom z klimatem” czy też „GreenEvo” oraz filarach Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. obejmujących sprawiedliwą transformację, zeroenergetyczny system energetyczny oraz poprawę jakości powietrza. Tę ostatnią planuje się osiągnąć poprzez rozwój ciepłownictwa systemowego i transportu niskoemisyjnego, zwiększenie efektywności energetycznej budynków czy zmniejszenie ubóstwa energetycznego. Do 2030 r. planowana jest redukcja emisji o 30% w stosunku do 1990 r. Po prezentacji Ministerstwa przyszedł czas na zaprezentowanie udanych działań i ambicji samorządów lokalnych: Bydgoszczy, Cieszyna, Jasła, Piastowa, Płońska, Sztumu oraz Zamościa. Przedstawiciele tych miast pokazali, swoje najnowsze osiągnięcia w zakresie energetyki i redukcji emisji oraz cele w perspektywie najbliższych 10 lat.
Punktem wyjścia do dyskusji w małych grupach było przedstawienie wyników warsztatów z dnia pierwszego. Samorządowcy zgodnie stwierdzili, że najwięcej trudności wynika z biurokracji, skomplikowanych procedur, niejasnych lub niepełnych przepisów prawnych oraz nierozpoznania potrzeb samorządów, a w konsekwencji niedostosowania programów wsparcia do potrzeb samorządów i niewłaściwej alokacji części środków. Problemem powszechnym są również ograniczenia budżetowe Najlepszym sposobem na przyspieszenie działań proklimatycznych byłoby ich zdaniem tworzenie warunków do współpracy sąsiadujących gmin, wspieranie powielania najlepszych praktyk, poszerzanie wiedzy i kompetencji urzędników w zakresie polityki energetyczno-klimatycznej i realizacji inwestycji oraz podniesienie świadomości ekologicznej obywateli. Uczestnicy warsztatów w dniu 1. wskazali również ważną rolę dokładnego zdefiniowania potrzeb realizacji lokalnych inwestycji wraz z ich uzasadnieniem oraz znaczenie przygotowania długoterminowej strategii definiującej ramy realizowanych inwestycji.
Następnie uczestnicy przedyskutowali temat trudności i brakujących mechanizmów w dostępnych programach wsparcia oraz propozycje nowych pomysłów i rozwiązań w obszarach: 1) produkcji energii ze źródeł odnawialnych, 2) poprawy efektywnego wykorzystania energii oraz 3) poprawy jakości powietrza. Po dyskusjach przyszedł czas na podsumowanie wniosków i rekomendacji dotyczących każdego z obszarów tematycznych. Uczestnicy zajmujący się tematem OZE uznali, że rozwój tego sektora jest często ograniczany przez przepisy prawne, a brak długoterminowej perspektywy legislacyjnej podważa wiarygodność samorządów wobec mieszkańców i zniechęca do inwestowania w OZE. Grupy omawiające temat poprawy efektywności energetycznej dostrzegły brak regulacji prawa własności np. infrastruktury oświetleniowej w miastach, a także potrzebę zatrudnienia doświadczonych specjalistów ds. energii i wzmocnienia współpracy między gminami. Przy stoliku omawiającym działania z zakresu poprawy jakości powietrza uczestnicy doszli do wniosku, że konieczne jest sformułowanie wytycznych krajowych, a także zacieśnienie współpracy między gminami a urzędami marszałkowskimi. Działania powinny tutaj obejmować nie tylko redukcję ogrzewania paliwami stałymi, ale również rozwój niskoemisyjnego transportu. Samorządowcy zgodnie uznali, że bardzo dobrym rozwiązaniem byłoby zatrudnienie ekodoradców, którzy informowaliby i edukowali obywateli w zakresie możliwych działań.
Mamy nadzieję, że dyskusja między lokalnymi samorządami, a przedstawicielami szczebla krajowego i regionalnego przyniesie konkretne korzyści dla obu stron oraz sprawi, że ich przyszła współpraca przyniesie jeszcze więcej oczekiwanych efektów!
Prezentacje
Dzień 1
- Przegląd ram prawnych i źródeł finansowania , Patrycja Płonka, PNEC
Dzień 2
- Kilka słów o projekcie BEACON , Iwona Korohoda, PNEC
- Introducing BEACON & Vertical , Arnold Bruhin, Guidehouse
- Wsparcie samorządów lokalnych w drodze do neutralności klimatycznej , Wojciech Augustowski, Ministerstwo Klimatu
- Działania miast na rzecz ochrony klimatu ,
